Uitkomst
De huidige uitdagingen in verband met overstromingsrisico’s als gevolg van de klimaatverandering zetten druk op het ontwerpen van stedelijke gebieden waar natuurlijke en door de mens gemaakte condities soms niet met elkaar in evenwicht zijn. Tegenwoordig wordt het overstromingsrisico meestal georganiseerd met het doel om de kans op overstromingen te verkleinen. De ontwikkelde kansbenadering van overstromingsrisicobeheer leidt niet altijd tot een goed ontworpen landschap; vooral in uiterwaarden en kustgebieden heeft de infrastructuur voor waterkeringen een aanzienlijke invloed op de stedelijke structuur. Dit project belicht nieuwe mogelijke synergieën tussen infrastructuur voor overstromingsbescherming en stedelijk landschap door middel van geïntegreerd ontwerp. Ontwerpen is dan ook een fundamentele activiteit om de ruimtelijke uitdagingen van klimaatverandering in zijn complexiteit te onderzoeken.
Figuur 1. Gezin zwemmend in de Wadden, Eemshaven. Foto door Luca Iuorio in augustus 2021.
Motivatie en uitdagingen
Vooral in de Nederlandse context groeit het besef dat design en engineering (ontwerp en techniek) twee kanten van dezelfde medaille zijn. In de laatste decennia heeft dit bewustzijn aanleiding gegeven tot verschillende experimentele programma’s waarin waterveiligheidmaatregelen steeds meer vragen om het doorbreken van de scheidingen en praktische bubbels tussen stedenbouw en waterveiligheid. Ruimte maken voor water is een van de kenmerken geworden van een nieuwe generatie overstromingsbeheerplannen en strategieën die gericht zijn op een vernieuwde houding over het samenleven met water. Echter, leven met water is meer gericht op de discipline van ruimtelijk ontwerp dan op het dominante op techniek gebaseerde risicoparadigma. Ruimtelijke ontwikkeling is een onderdeel van de risicobenadering, en engineering is een onderdeel van het ruimtelijk ontwerp. Door beter rekening te houden met de geschiedenis, de dynamiek en overgangsaspecten van verstedelijkte gebieden, is het mogelijk om alternatieve manieren te bedenken voor klimaatadaptatie en de milieucrisis door de infrastructurele en ruimtelijke kenmerken van ontwerp te gebruiken.
Doel van het onderzoek
De hoofdvraag van het onderzoek is hoe de risicobenadering (een product van de kans op overstromingen en de maatschappelijke en economische gevolgen) te vertalen naar ruimtelijke aspecten. Er ontstaan nieuwe mogelijke perspectieven in het waterkeringssysteem om de ruimtelijke dimensies van beschermde gebieden te integreren om het algehele risico te verminderen, door meer rekening te houden met de burgers op het gebied van perceptie en beleven van steden en landschappen.
Figuur 2. Schematische weergave van de innovatieve componenten op basis van kaarten opgesteld door Wen Lin en toekomstvisievoorbeelden getekend door Andrea Bortolotti en Luca Iuorio.
Innovatieve componenten
Het onderzoek verkent de mogelijkheid om verder aan te tonen dat infrastructuur voor waterkeringen kan worden ontwikkeld binnen een ruimtelijke benadering. We erkennen dat waterkeringen fysieke objecten zijn die zijn geïntegreerd zijn in het stedelijk landschap en die van invloed zijn op de stedelijke ontwikkeling en de manier waarop mensen omgaan met water (en watergerelateerde risico’s) door waterkeringen. Dit onderzoek verkent alternatieve modellen van kustbeheer door het integreren van ruimtelijke ordening en stedelijk ontwerp. De ruimtelijke inpassing in het landschap van niet alleen de traditionele dijken, maar ook innovatieve maatregelen voor natuurgerichte oplossingen, het accepteren van wateroverslag, het implementeren van tijdelijke dijken, en verandering van landgebruik worden ontwikkeld als de belangrijkste maatregelen om het overstromingsrisico van de Nederlandse stedelijke kustgebieden te verminderen. Met deze verkenning komen we tot toekomstvisies om te laten zien hoe het betrekken van hele stedelijke gebieden bij het ontwerp van waterkeringen kan zorgen voor een complexer en veerkrachtiger waterbeheer door middel van ruimtelijke maatregelen.
Relevant voor wie en waar?
Dit project is relevant voor zowel waterveiligheid experts als ruimtelijke planners. Zo gaat het onderzoek over de grote fysieke erfenis van de bebouwde omgeving aan de kust, waar veranderingen in de bouw- en planningsinfrastructuur door specialisten ook invloed kunnen hebben op de houding van het waarnemen en ervaren van steden en landschappen door burgers.
Het onderzoek omvat proeflocaties in Nederland, maar ook in het VK en Italië. Let op: De ontwerpen voor Vlissingen en Southend-on-sea zijn ontwikkeld in het kader van het Interreg SARCC Project.
Voortgang en toepassing
Verwijzend naar Vlissingen (NL) en Southend-on-sea (UK) Interreg SARCC projectlocaties, hebben wij voorgesteld om meer golfoverslag en overstroming te accepteren en een secundaire kering te bouwen in plaats van de bestaande primaire waterkering te verhogen. Op die manier hebben we specifieke zones aangepast om te functioneren als een opvangbassin voor overtollig water in het geval van extreme hoogwaters, terwijl het bestaande en verbeterde drainagenetwerk in het gebied aan het eind van de storm wordt gebruikt als afvoer. Met de visies voor deze stedelijke gebieden als overstroombare parken, kunnen de waterkeringen beter worden geïntegreerd in nieuwe gebiedsontwikkelingen, ze verbeteren de openbare ruimte en houden rekening met recreatieve functies. Bovendien hebben we de nieuwe stedelijke ontwikkeling binnen het gebied overstromingsbestendig ontworpen (bijv. verhoogd op palen of alternatieve functies op de begane grond, zoals parkeergarages). De resulterende ruimtelijke ingrepen helpen een mogelijke overstroming in het jaar 2100 te weerstaan door de gevolgen te verminderen. De dijk blijft de stad vormgeven als een fundamenteel onderdeel ervan, maar vertegenwoordigt slechts een element van het complexe en bredere territoriale ontwerp. Daarentegen zijn de bergingsgebieden – waar eenmaal water dat over de dijk loopt nu kan worden opgevangen – een actief onderdeel van de stedelijke omgeving; de seizoensgebonden gecontroleerde overstromingen veranderen de configuratie van de open ruimtes en passen het stadsweefsel aan de stormgebeurtenissen aan. Voor een gedetailleerde beschrijving van de bevindingen, zie de gerelateerde outputs.
Aanbevelingen van All-Risk:
- Houdt ook rekening met de ruimtelijke vorm van de cultuurlandschappen en de technische vormgeving van verstedelijkt gebieden bij het ontwerp van waterkeringen.
- Probeer innovaties op het gebied van waterkeringen te ontwikkelen door de kansen en gevolgen van overstromingsrisico’s te verkleinen.
Last modified: 27/02/2022
Contributing researchers
Luca Iuorio
TU Delft Universiteit
Project outputs
Integrated coastal flood design strategies: changing paradigm in flood risk management
Toekomstige ruimtelijke visies verkennen door wateroverslag te accepteren, het gebruik van tijdelijke dijken en het doorvoeren van veranderingen in landgebruik en bouwverordening.
08/10/2021 by Luca Iuorio et al.
Bevat: Conference proceedings Publication upon journal access
Bekijk het ResearchGate profiel voor alle andere onderzoekspublicaties.
