Natuurlijke Dynamiek en Menselijk Ingrijpen
Key message:
De eigenschappen van kleine duinen die bovenop grote duinen migreren kunnen de sleutel zijn tot het kwantificeren van het transport van zand en grind.
Gegevens over de water- en sedimentbeweging en over morfologische ontwikkelingen zijn nodig om de processen in de rivier te begrijpen, formules en rekenmodellen te kalibreren en te valideren, en beleid en rivierbeheer te ondersteunen. Het transport van zand en grind in laaglandrivieren kan worden gekwantificeerd aan de hand van de eigenschappen van migrerende bodemvormen. Deze eigenschappen kunnen relatief eenvoudig worden bepaald uit metingen aan variaties in het hoogteverloop van de rivierbedding op verschillende tijdstappen. Een methode om deze bodemvormen (duinen) te volgen – ‘dune tracking’ – kan daarom een snel en goedkoop alternatief zijn om het transport van zand en grind te kwantificeren in vergelijking met tijdrovende methoden als bedload samplers waarmee het sedimenttransport kan worden ingevangen.
De analyse van bodemvormen op de Rijn laat zien dat grote duinen – tot 180 m lang en 1,6 m hoog – stroomafwaarts migreren met een snelheid van ongeveer 15 cm per uur. Over deze duinen lopen veel kleinere duinen die zich tien keer sneller verplaatsen. Het sedimenttransport volgens de migratie van deze kleine duinen komt zeer goed overeen met het sedimenttransport volgens de transportformule van Engelund & Hansen. Is dit een teken dat de migrerende kleine bodemvormen een sleutel zijn tot het kwantificeren van het transport van zand en grind?
Toekomstige Ontwikkelingen
Key message:
Om de toekomstige effecten van menselijke ingrepen en klimaatverandering te kunnen kwantificeren, moeten de eigenschappen van de bedding op lange termijn door middel van metingen op de bodem worden gevolgd.
Het sedimenttransport in de rivier verandert door menselijk ingrijpen en klimaatverandering. Op de Bovenrijn en Waal is al een geleidelijke verschuiving waargenomen naar – relatief – minder zand en meer grind. Hoe het transport van zand en grind in de Rijn zich in de toekomst ontwikkelt kan mede worden gevolgd door regelmatig de eigenschappen van de zich verplaatsende bodemvormen op de rivierbedding te meten op een aantal geselecteerde locaties in het riviersysteem. Het huidige programma voor metingen van rivierafvoeren zou uitgebreid moeten worden met een monitoring van het sedimenttransport. De afvoermetingen worden op een aantal locaties uitgevoerd tijdens het stijgen en weer zakken van de waterstand bij het passeren van hoogwatergolven in de winter. De monitoring van het sedimenttransport, in combinatie met deze afvoermetingen, vergroot onze kennis van de toekomstige morfodynamiek van de Rijn.
Bronnen
• Zomer, J.Y., Naqshband, S., Vermeulen, B. and A.J.F. Hoitink, 2021. Rapidly migrating secondary bedforms can persist on the lee of slowly migrating primary river dunes. Journal of Geophysical Research: Earth Surface, 126, e2020JF005918, https://doi.org/10.1029/2020JF005918.
Related outputs
Rapidly Migrating Secondary Bedforms Can Persist on the Lee of Slowly Migrating Primary River Dunes
21/01/2021 by Judith Zomer
Contains: Publicatie
Last modified: 26/05/2023