“We hebben elkaar ontmoet tijdens de leertafel ‘water governance’, een initiatief van het Water Governance Centre waarbij experts uit verschillende disciplines zich samen bogen over vraagstukken uit het waterbeheer’, vertelt Marleen van Rijswick, hoogleraar Europees en nationaal waterrecht aan de Universiteit Utrecht. ‘Tijdens die bijeenkomsten hebben we een methode ontwikkeld en toegepast om op een interdisciplinaire wijze een concreet vraagstuk aan te vliegen, rekening houdend met de inbreng van de verschillende disciplines. Van die aanpak en ervaring maken we tot op de dag van vandaag dankbaar gebruik.”
Matthijs Kok, hoogleraar Waterveiligheid bij de TUDelft. Bron: TW.nl
Starten vanuit praktijkvraag
“Mijn tip: formuleer je onderzoeksvraag vanuit van een vraag uit de praktijk. Die is namelijk nooit monodisciplinair van aard”, zegt Matthijs Kok, hoogleraar Waterveiligheid bij de TUDelft.
“Gelijkwaardigheid is daarbij het sleutelwoord. Zeker in tijden van crisis lijkt al snel de ene discipline meer invloed te hebben dan de andere. Kijk naar covid-19: uitspraken van virologen hebben grote impact op beleid, maar de balans tussen risico-acceptatie en risico-beperking verdient een bredere afweging. Het is ook de kunst om grote problemen voor te zijn vanuit een integrale analyse van verschillende alternatieven, waarbinnen elke discipline een gelijkwaardige stem heeft.”
All-Risk
Gedurende de jaren hebben de juriste en de waterbouwkundige meermaals met elkaar samengewerkt. Op dit moment maken ze beiden deel uit van het Perspectiefprogramma All Risk, waarvan Kok de programmaleider is. De centrale vraag binnen dit programma is hoe je overstromingen beter kunt beheersen en voorkomen. Tussen 2017 en 2021 buigen 18 onderzoekers zich over innovaties in het waterbeheer, en hoe die met behulp van wet- en regelgeving en governance benaderingen ook goed te implementeren zijn.
Foto van het project "Double dike" project aan de Noordkust. Bron: Waterschap Noorderzijlvest .
Binnen het All Risk programma is veel aandacht voor specifieke case studies. “In concrete cases krijg je zicht op interdisciplinaire vraagstukken én oplossingen die in abstracto nauwelijks lijken te bestaan”, zegt Van Rijswick.
“We bestuderen bijvoorbeeld een ontwerp met twee dijken, waartussen een stukje grond ligt voor zilte landbouw. De boer die dat stukje grond gaat ontginnen, wil dezelfde garanties op schoon en zoet water als ieder ander. Dat is lastig te garanderen. Ook rijst de vraag wie de feitelijke beheerder van die dijken en het tussenliggende stuk land is? Een andere vraag is of innovaties, zoals het meenemen van voorlanden, mee mogen tellen bij de berekening van de risico’s en daarmee kunnen zorgen voor minder investeringen in dijkversterkingen.”
Complimentary expertise
De onderzoekers bevragen elkaar op elkaars expertise. Van Rijswick: ‘De technici vragen mij naar de juridische consequenties van bepaalde oplossingen, en ik vraag hen of bepaalde juridische formuleringen wel leiden tot oplossingen die werkbaar zijn in de praktijk. In Nederland staat de legitimiteit van het waterbeleid hoog in het vaandel. Dijkversterkingen én innovaties moeten zorgvuldig plaatsvinden, met respect voor de belangen van bewoners. Uit die zorgvuldigheid vloeit een bepaalde manier van werken voort. Omdat die in Nederland zo vanzelfsprekend is, vergeten mensen vaak hoe belangrijk dat is. We willen hier immers geen benadering zoals bij grote waterstaatsprojecten in China, denk bijvoorbeeld aan de aanleg van de Drieklovendam, waarbij de overheid uitgaat van het beginsel dat iedereen dankbaar moet zijn dat hij iets voor zijn land kan doen, met als gevolg dat je nauwelijks compensatie krijgt als huizen en dorpen onder water komen te staan.”
Aanpassing wettelijke regeling
De samenwerking levert de maatschappij concrete voordelen op, vertellen ze. “Zo hebben we ons samen gebogen over een nieuw voorgestelde wettelijke regeling voor de waterveiligheidsnormen. We vonden beiden dat er verbeteringen mogelijk waren Uiteindelijk hebben we een gezamenlijk commentaar op het wetsvoorstel ingediend en de Raad van State en de regering hebben de wettelijke regeling aangepast. Het is mooi om te zien hoe je elkaar in zo’n traject nodig hebt en versterken kunt”.
Succesfactoren voor samenwerking
Gevraagd naar succesfactoren voor interdisciplinair samenwerken, sommen Van Rijswick en Kok zonder aarzeling een heel rijtje op, die niet alleen voor dijkversterkingsprojecten interessant is.
Bezoek aan het dijkversterkingsproject Lauwersmeerdijk-Vierhuizergat aan de Noordkust. Foto door: Monica Lanz.
- “Blijf vragen stellen en laat je niet afschrikken door vakjargon of complexiteit. Zorg dat je als je dezelfde woorden gebruikt, ook zeker weet dat je het over hetzelfde hebt.”
- “Neem een welwillende houding aan: wil ik jou begrijpen, en wil ik mijn manier van werken aan jou uitleggen zodat jij mij begrijpt?”
- “En misschien wel de belangrijkste: Zorg dat je voldoende ruimte creëert voor de sociale component. Tijdens de koffie, een lunchwandeling of een bezoek op locatie leer je elkaar beter kennen en is het makkelijker om nadere uitleg en achtergrond te vragen. En als je elkaar kent en mag, gaat samenwerken niet alleen beter, maar wordt het ook vele malen leuker, zelfs als je discussies hebt over bepaalde benaderingen.”
Last modified: 09/11/2020